Ngày 05/11/2025, Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ Quốc gia (NAFOSTED) tổ chức họp Hội đồng tư vấn nghiệm thu đề tài “Ứng dụng kỹ thuật đồng vị trong nghiên cứu quá trình thủy văn trong sông Hồng và các chi lưu” (mã số NĐT/AT/22/27) do Trung tâm Đào tạo hạt nhân – Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam là tổ chức chủ trì, PGS.TS. Trịnh Anh Đức làm chủ nhiệm.
Ông Nguyễn Phú Bình, Phó Giám đốc Quỹ NAFOSTED, đại diện đơn vị quản lý đề tài phát biểu tại phiên họp
Đề tài hướng tới ba mục tiêu chính: (1) Xác định được tỷ lệ đóng góp của khối nước trẻ trong dòng chảy sông Hồng bằng kỹ thuật đồng vị 18O và 2H; (2) Xác định được thời gian di chuyển của khối nước trẻ trong dòng chảy sông Hồng và các chi lưu phục vụ dự báo tài nguyên nước; (3) Làm chủ được phương pháp phân tích, kỹ thuật ứng dụng đồng vị bền trong nghiên cứu thủy văn.
PGS.TS Trịnh Anh Đức , chủ nhiệm đề tài trình bày và trả lời các câu hỏi của Hội đồng
Trước phiên họp nghiệm thu cấp quốc gia, Tổ chuyên gia do Quỹ NAFOSTED thành lập nhằm thẩm định sản phẩm của đề tài đã đánh giá đề tài hoàn thành toàn bộ và vượt mức các sản phẩm khoa học so với thuyết minh ban đầu. Các sản phẩm chính như sau:
- Bộ dữ liệu tỷ số đồng vị ¹⁸O và ²H: được phân tích theo chuẩn IAEA, phản ánh chính xác đặc trưng thủy văn khu vực sông Hồng, có giá trị sử dụng lâu dài cho giám sát tài nguyên nước và nghiên cứu môi trường.
- Báo cáo đánh giá tỷ lệ đóng góp thành phần nước trẻ (Fyw) vào dòng chảy hệ thống sông trong lưu vực , cung cấp bằng chứng khoa học định lượng về cơ chế hình thành và biến đổi dòng chảy, phục vụ trực tiếp cho công tác dự báo và quy hoạch tài nguyên nước.
- Phần mềm mô hình Fyw Việt hóa: là công cụ đầu tiên trong nước cho phép mô phỏng, tính toán tỷ lệ nước trẻ trong dòng chảy; dễ sử dụng, có thể chuyển giao cho các cơ quan quản lý và viện nghiên cứu trong lĩnh vực tài nguyên nước.
Tổ chuyên gia thẩm định sản phẩm tham quan Phòng thí nghiệm Hóa phân tích của Trung tâm ĐTHN; Nhóm đề tài thực hiện vận hành máy và phân tích mẫu trước sự chứng kiến của các thành viên Tổ chuyên gia
Nhóm nghiên cứu của đề tài đã thể hiện khả năng làm chủ và triển khai thành công các mô hình tính toán các chỉ số thủy văn hiện đại (Fyw, MTT) sử dụng số liệu đồng vị lần đầu tiên tại Việt Nam. Đây là các mô hình được chuyển giao từ đối tác quốc tế và nhóm đã cải tiến nhằm phù hợp với số liệu và năng lực ứng dụng trong nước. Nhóm thực hiện đã xây dựng bộ cơ sở dữ liệu đồng vị nước quy mô lớn, phát triển phần mềm mô hình Fyw Việt hóa, và vượt mức công bố quốc tế với 05 bài báo ISI trên các tạp chí quốc tế uy tín (Journal of Hydrology, Earth and Space Science, Journal of Asian Earth Sciences X, v.v.). Ngoài ra, đề tài đã hoàn thành vượt mức kế hoạch đào tạo với 01 nghiên cứu sinh tiến sĩ, 04 cán bộ được đào tạo chuyên sâu ngắn hạn tại nước ngoài và 18 học viên được cấp chứng chỉ trong nước.
Hợp tác quốc tế với Đại học Tài nguyên và Khoa học Sự sống BOKU (Áo) đóng vai trò then chốt trong việc chuyển giao công nghệ, hỗ trợ phân tích mẫu đồng vị, và hướng dẫn cải tiến và sử dụng mô hình Fyw, giúp nhóm Việt Nam làm chủ hoàn toàn quy trình phân tích đồng vị bền phân tử nước. Thông qua hợp tác này, các cán bộ trẻ đã được tiếp cận trực tiếp với thiết bị và phương pháp hiện đại, nâng cao năng lực nghiên cứu và hội nhập quốc tế của Trung tâm.
Với những kết quả xuất sắc, vượt mức đề tài đã đạt được, Hội đồng tư vấn kết luận đề tài “Đạt yêu cầu”, khẳng định tính tiên phong, giá trị thực tiễn và khả năng ứng dụng rộng rãi của kết quả nghiên cứu. Thay mặt Hội đồng, chủ tịch hội đồng, PGS. TS. Nguyễn Trung Minh, Bảo tàng thiên nhiên Việt Nam (Viện Hàn lâm KHCN Việt Nam) đã chúc mừng nhóm nghiên cứu của đề tài và gợi ý tiếp tục xây dựng nhiệm vụ cấp quốc gia kế thừa các sản phẩm của đề tài nhằm ứng dụng cho các đối tượng trong thực tế, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng trong quản lý và khai thác tài nguyên nước tại Việt Nam.
PGS.TS. Nguyễn Trung Minh, Chủ tịch Hội đồng phát biểu chúc mừng đề tài
Đề tài cho thấy khả năng làm chủ kỹ thuật phân tích và ứng dụng đồng vị bền trong nghiên cứu thủy văn, mở rộng ứng dụng kỹ thuật hạt nhân vào đánh giá tài nguyên nước, nghiên cứu môi trường và biến đổi khí hậu của đội ngũ nghiên cứu viên tại Trung tâm Đào tạo hạt nhân. Các sản phẩm của đề tài là nguồn dữ liệu và công cụ khoa học có giá trị lâu dài, phục vụ quản lý và quy hoạch tài nguyên và chất lượng nước sông Hồng, đồng thời khẳng định năng lực nghiên cứu, hợp tác quốc tế và đào tạo nhân lực chất lượng cao của Trung tâm Đào tạo hạt nhân, đóng góp thiết thực cho phát triển bền vững ngành năng lượng nguyên tử Việt Nam.
Lê Thị Thu, Trung tâm Đào tạo hạt nhân